Foto afkomstig van van Adobe Stock
Veel Bits gaan over het ontwikkelen van Bits+Bites in Hugo. Naast het bouwen van de website, blijft fotografie ook iets waar nog veel te leren is. In een eerdere post heb ik een aantal basisprincipes rond compositie beschreven. Nu is compositie natuurlijk niet het enige belangrijke element van fotografie. Licht is bijvoorbeeld ook heel belangrijk voor het eindresultaat van de foto. Sla een fotografieboek open, en je leest de volgende citaten.
“The importance of light in photography cannot be overemphasized”
“The word photography means “to draw with light”, so it won’t come as much of a surprise when I tell you that this is probably the most important chapter in this book.
Zo kan de hardheid van schaduwen de foto minder aantrekkelijk, of juist aantrekkelijker maken. Ook de positie van de lichtbron heeft effect op de uiteindelijke foto. Deze post gaat in op wat licht en belichting kan betekenen bij het fotograferen van voedsel, en hoe je licht kunt beïnvloeden voor een optimaal resultaat.
Soorten licht
Licht is te onderscheiden in twee soorten: natuurlijk en kunstmatig licht. Natuurlijk licht is heel geschikt voor het fotograferen van eten. Vergeleken met kunstmatig licht is het makkelijk in gebruik en geeft het een zacht en natuurlijk resultaat. Een ander groot voordeel is dat het gratis is.
Een nadeel daarentegen, is dat natuurlijk licht niet altijd beschikbaar is. Daarom kan het handig zijn om kunstmatig licht te gebruiken. Naast dat dat altijd beschikbaar is, geeft dat ook wat extra flexibiliteit. Zo ben je niet meer afhankelijk van een raam waarnaast je je foto’s moet maken, maar kan het ook op een donkere plek in huis. Ook kun je bij kunstmatig licht vaak een kortere sluitertijd gebruiken, waardoor je geen statief hoeft te gebruiken. Zo kun je makkelijk creatieve foto’s vanuit een andere hoek maken.
Kunstmatig licht is in verschillende vormen verkrijgbaar: je hebt in eerste instantie de keuze tussen continue en flitslicht. Continue-licht zorgt ervoor dat je direct wat het effect van de belichting is, terwijl je bij flitslicht eerst een foto moet maken om het resultaat te zien. Bij continue-licht zie je precies hoe de schaduwen vallen, en of je daar eventueel nog wat aan wilt aanpassen met een reflector. Continue-licht kan echter wel erg warm worden.
Flitslicht is dan ook een veelgebruik alternatief. Daarin kun je twee varianten onderscheiden: speedlights en studio strobes. De speedlights zijn meestal veel kleiner, wat handig is voor mobiel gebruik, en kunnen eventueel ook op de camera zelf gebruikt worden. Doordat een speedlight werkt op batterijen of een accu kun je ze ook gebruiken als er geen stopcontact in de buurt is. Terwijl een speedlight dus heel mobiel is, wordt een strobe meestal in een studio-setting gebruikt. Strobes zijn groter dan speedlights en werken op netstroom in plaats van een accu.
Lichtvormers
Voor zowel natuurlijk als kunstmatig licht geldt dat je de belichting van de foto wilt kunnen aanpassen. Voor sommige foto’s wil je misschien zachte schaduwen, terwijl je bij een andere foto de schaduwen juist wat meer wilt accentueren. De belichting van de foto kun je beïnvloeden door gebruik te maken van een of meerdere lichtvormers.
Voorbeeldfoto van een studio. Foto afkomstig van Adobe Stock
Reflectoren
Licht komt meestal maar van één kant. Hierdoor kan het zijn dat een deel van je foto minder belicht is dan een ander deel, en dat schaduwen daar te donker worden. Door het gebruik van een reflector kun je de schaduwen invullen en ervoor zorgen dat de belichting van de foto uniformer is.
Je kunt verschillende dingen gebruiken als reflector. Een reflectiescherm dat specifiek is gemaakt voor fotografie werkt goed, en is ook niet heel duur. Een veel goedkoper alternatief is echter om een foamboard (te koop bij de knutselwinkel) te gebruiken. Deze zijn in verschillende formaten te krijgen, en heel handig in gebruik. Zeker bij een kleinere omgeving, bijvoorbeeld als je direct op het aanrecht een foto maakt, kan een foamboard veel handiger zijn dan een reflectiescherm.
Diffusers
Licht is direct uit de bron, zowel kunstmatig als natuurlijk, vrij hard. Dit zorgt voor een foto met een hoog contrast, waarbij sommige delen overbelicht kunnen zijn terwijl andere delen juist onderbelicht zijn. Foto’s van voedsel zijn vaak aantrekkelijker als gebruik wordt gemaakt van zachter licht. Het zachter maken van licht gebeurt door een diffuser tussen de lichtbron en het onderwerp te plaatsen. Hierdoor wordt het licht niet alleen onderbroken, de lichtbron wordt ook vergroot. Hoe groter de lichtbron is, hoe zachter de schaduwen worden.
Net als bij reflectoren heb je voor diffusers verschillende keuzes. Veel reflectieschermen komen als een diffusiescherm in de basis, maar daarbij een of meerdere hoezen om het als een reflectiescherm te kunnen gebruiken. Voor een diffusiescherm kan het echter handig zijn om een groter formaat te nemen dan wat je als reflectiescherm zou willen. Enerzijds omdat je deze dan makkelijker voor een raam kunt zetten om natuurlijk licht te verzachten, anderzijds omdat het de lichtbron dan extra vergroot, wat invloed heeft op de hardheid van de schaduwen. Andere keuzes zijn een softbox of een flitsparaplu. Bij natuurlijk licht kan het ook al voldoende zijn om een wit laten voor het raam te hangen.
Spelen met licht
Licht heeft bepaalde kenmerken - kleur, intensiteit, afstand en richting - waarmee je kunt spelen om de foto een andere uitstraling te geven. De keuzes die je maakt zijn afhankelijk van de uitstraling die je aan de foto wilt geven. Wil je dat je foto doet denken aan iets verwarmends op een koude winterdag, of juist aan een picknick op het strand?
Kleur
Voor een foto kun je spelen met de kleur van het licht om een bepaalde sfeer of effect te krijgen. Voor het fotograferen van eten geldt dat de kleur van het licht zo natuurlijk mogelijk moet zijn, omdat anders het eten een stuk minder lekker kan ogen dan het eigenlijk is. Gebruik eventueel een grijswaardenkaart om tijdens het nabewerken de juiste witbalans voor de foto uit te kiezen.
Intensiteit
Hoe licht de foto uiteindelijk wordt is op twee manieren te beïnvloeden: door de instellingen op de camera, en door de intensiteit van de lichtbron zelf. Voor natuurlijk licht is de intensiteit van de lichtbron zelf niet te beïnvloeden, maar voor kunstmatig (flits)licht wel. Voor flitslicht is het ook van belang om te bepalen of de intensiteit van de lichtbron niet té hoog is. Een flitser heeft vaak een maximale sluitertijd van 1/250, wat betekent dat je ook op je camera een maximale sluitertijd van 1/250 kunt gebruiken. Als de intensiteit van de lichtbron dan nog te hoog is, kan de juiste belichting alleen verkregen worden door het aanpassen van het diafragma.
Afstand
De afstand tussen de lichtbron en het onderwerp is bepalend voor de hardheid van de schaduwen. Vergelijk de onderstaande foto’s:
Foto afkomstig van Adobe Stock
Foto afkomstig van Adobe Stock
De bovenste foto heeft heel harde schaduwen. De schaduwen zijn donker en strak omlijnd. Bij de onderste foto is de schaduw veel minder aanwezig. Hij is lichter van kleur, en gaat heel geleidelijk over in de achtergrond.
Grofweg is de stelregel: hoe dichter de lichtbron bij het onderwerp, hoe zachter de schaduw. Bij de bovenste foto zat er waarschijnlijk een stuk meer afstand tussen de lichtbron en het onderwerp dan bij de onderste foto.
Richting
Naast de kleur, intensiteit en de afstand van de lichtbron heeft ook de plaatsing van de lichtbron effect op de uiteindelijke foto. De richting van het licht bepaalt hoe de kijker de foto ziet.
In het artikel over licht voor voedselfotografie op Shutterhow wordt de tip gegeven om de lichtbron vanaf de linkerkant te laten komen, omdat we gewend zijn om van links naar rechts te lezen. Hierdoor valt je oog als eerste op de meest belichte delen
Wat ook vaak goed werkt is om de lichtbron achter het onderwerp te plaatsen. Daarbij is het mogelijk om de schaduwen in te vullen door aan beide zijden een reflector te plaatsen.
Dit zijn echter slechts suggesties. Probeer vooral uit wat voor de foto die je wilt maken de beste richting van het licht is.